ErmenistanÂ’da ne protesto ediliyor?

Eski Sovyet coÄŸrafyasındaki ülkelerde son yıllarda sıkça karşılaÅŸtığımız organize protesto gösterilerinin bir benzeri geçtiÄŸimiz iki haftadır Ermenistan’ın baÅŸkenti Erivan’da sürüyor. 20 Haziran’da elektrik fiyatlarına yapılan zam üzerine baÅŸta baÅŸkent Erivan olmak üzere Ermenistan’ın bir çok kentinde sokaÄŸa dökülen protestocular polis ile çatışmaya devam ediyorlar. Protestolar Kremlin yönetimi tarafından Batı’nın bir hamlesi olarak, Batı medyası tarafından ise Ermenistan’da Rusya’ya karşı bir ayaklanma olarak görülen protestoların Ermenistan’ın tarihi ve sosyolojik gerçekliÄŸinin göz önüne alınarak deÄŸerlendirilmesi ileriye yönelik daha saÄŸlıklı bir projeksiyon sunacaktır.

Kremlin’deki resmi ağızlar ve Rus medyası tarafından Ermenistan’daki protestolar üzerine yapılan yorumlarda protestoların temel sebebi Batı odaklı çıkar gruplarının Ermenistan’ı içten ÅŸekillendirme çabası olarak yer buldu. Rusya’ya ekonomik ve siyasi baÄŸlılığının yanı sıra bir de topraklarında Rus askeri üssü bulunduran Ermenistan, Rusya’nın karşılaÅŸtığı yaptırımlar sonucunda alternatif arayışları çerçevesinde kurduÄŸu Avrasya Ekonomik BirliÄŸi’ne üye olarak da açık bir ÅŸekilde Rusya’nın yanında yer almıştı. Rusya, gerek medya gerekse politika düzeyinde, Ermenistan’daki protestoları daha önce Gürcistan ve son olarak da Ukrayna’da Batı yanlısı rejimlerin iÅŸ başına gelmesiyle sonuçlanan halk hareketleri üzerinden okuyarak bu minvalde güvenlikçi bir paradigma ile deÄŸerlendirdi.

Gerek ABD gerekse Avrupa olmak üzere Batı’da ise Rusya ile Ermenistan arasındaki stratejik iÅŸbirliÄŸi öne çıkarılarak bu iÅŸbirliÄŸinin ülkeye verdiÄŸi zararlar vurgulandı ve halkın ayaklanmasının aslında Ermenistan hükümetine deÄŸil ülkeyi krize sürükleyen Rusya’ya karşı olduÄŸu vurgulandı. Ermenistan ile Rusya arasında ipler Gümrü’de bulunan Rusya askeri üssündeki bir askerin, üs yakınlarında bir eve girerek aynı aileden 7 Ermeni’yi katletmesi üzerine gerilmiÅŸti. Batı odaklı yorumlar Ermenistan halkında bu olayın genel Rus karşıtı algıyı beslediÄŸi ve bu tepkinin elektrik zamları ile açığa çıktığı görüÅŸünde birleÅŸiyor.

Dünyanın çeÅŸitli bölgelerine dağılmış Ermeni diasporasının büyük çoÄŸunluÄŸunun gözünde cennet vatan olarak yer bulan Ermenistan’ın realitesinin bu hayal ile uyuÅŸtuÄŸunu söylemek ise oldukça güç. Merkeziyetçi bir ekonomik yapıya sahip olan Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılmasının ardından market ekonomisine geçiÅŸ yaÅŸamakta büyük problemler yaÅŸayan Ermenistan dış yardımlar ile ayakta duruyor. KiÅŸi başına düÅŸen milli gelirin 2500 dolar civarında olduÄŸu ülkede fakirlik halkın en önemli sorunu.

Türk kamuoyu ve medyasında sık sık soykırım iddiaları üzerinden yer bulan Ermenistan’ın ÅŸu an içerisinde bulunduÄŸu fakirlik, siyasi kısırlık ve dış politikada Rusya’ya bağımlılıkta bu soykırım iddialarının yeri oldukça büyük. Ermenistan’ın dış politikasında Batı ile iliÅŸkiler soykırım iddiaları üzerinden yürürken, ülkenin Rusya ile iliÅŸkilerinde ise DaÄŸlık KarabaÄŸ sorununu büyük oranda belirleyicilik sahibi. Denize kıyısı olmayan kapalı bir ülke olan Ermenistan’ın iki önemli komÅŸusu Azerbaycan ve Türkiye ile iliÅŸkileri, Batı ülkelerinde yaÅŸayan diasporanın öne çıkardığı soykırım iddiaları ve Rusya’nın desteklediÄŸi DaÄŸlık KarabaÄŸ problemi yüzünden oldukça gergin. Gürcistan üzerinden dünya ile ekonomik bağını sürdürmeye çalışan Ermenistan’ın bu bağı da 2008 Rusya-Gürcistan çatışması üzerine Rusya’nın Gürcistan’a uyguladığı blokaj ile kopmuÅŸ ve Ermenistan oldukça zor bir durumda kalmıştı.

Halkın tepkisini protestolar aracılığı ile göstermesi ve hükümetleri bu yolla bir tutum deÄŸiÅŸikliÄŸine teÅŸvik etmesi sosyal medyanın saÄŸladığı imkan neticesinde 21. Yüzyılda oldukça yaygın hale geldi. Halk, özellikle de gençlik, sosyal medya aracılığıyla kolay bir ÅŸekilde toplanarak hükümetlere olan tepkisini ortaya koyabiliyor. Bu durum yalnız Ermenistan’da deÄŸil, diÄŸer eski Sovyet ülkelerinde, Arap dünyasında ve hatta Batı’da dahi görülebilen bir durum. Protestolar karşısında Batı oluÅŸan bu durumu manipüle ederek Rusya aleyhinde kullanmaya çalışan bir aktör konumundayken Rusya ise Batı’nın bu manipülasyon çabalarını merkeze koyarak bir tür savunma pozisyonuna geçmiÅŸ gözüküyor. Burada Ermenistan’daki gösterilerin arkasında hangi gücün olduÄŸuna deÄŸil bu insanların niçin sokaÄŸa çıktığına odaklanmak daha doÄŸru olur. Rusya’ya ekonomi ve dış politika alanında bir baÄŸlılık içerisinde olan Ermenistan’da halkın bu durumu görmezden gelmediÄŸini söylemek mümkün. Kısıtlı ekonomik imkanlarına raÄŸmen oldukça maliyetli bir dış politika ajandasını omuzlayan Ermenistan’da yaÅŸayan halkın asıl tepkisi içerisinde bulundukları fakirliÄŸin üzerine yapılan elektrik zamlarıydı. Ermenistan’daki protestoların sebeplerini bu yüzden Batı ile Rusya arasındaki bu enformasyon mücadelesinden daha karmaşık, içerisinde ülkenin diasporası, tarihi, coÄŸrafyası ve jeopolitiÄŸinin de rol aldığı dinamiklerde aramak gerekiyor.

Muhammet Koçak